“We gaan naar een wereld waarin sociaal, fysiek en digitaal onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn”, zegt Roland van der Heijden, programmamanager Digitale Stad bij de gemeente Rotterdam. Hij houdt zich bezig met de vraag wat dit concreet betekent voor de overheid. Onderdeel daarvan is het formuleren van een proactieve reactie op de komst van de Metaverse. Hierin is Rotterdam bij de overheid een van de voorlopers.
Roland van der Heijden is van oorsprong planoloog, en hield zich in die functie bij de gemeente Rotterdam aanvankelijk bezig met de fysieke stad. Maar tegelijkertijd nam op digitaal gebied het belang van data fors toe in zijn functie. “We merkten steeds meer dat we niet alleen te maken hebben met een sociale stad met mensen en een fysieke stad met gebouwen, maar ook met een digitale stad.”
Dat riep de vraag op wat dit doet met de opgaven waar de stad voor staat en wat de rol van de overheid zou moeten zijn in die digitale stad. De vragen die op dat gebied leven zijn samengebracht in het Programma Digitale Stad, waarvan hij de programmamanager is. “Dat is een gemeentebreed programma met als doel niet alleen antwoord te geven op die vragen, maar ook om daar concreet invulling aan te geven.”
Metaverse
“Met de visie die we hebben zijn we in zeker zin al bezig met vormgeven van wat wij zien als de Metaverse, en waarom we vinden dat we daar een rol in moeten hebben”, zegt hij. “We proberen daarin het perspectief te nemen van de stad, en de betekenis van een digitale versie van stad. Dat gaat verder dan wat je vaak ziet, namelijk een gemeente die vooral vanuit zichzelf denkt en data en services wil aanbieden aan burgers.”
“Het gaat in onze visie om verbinden. Een stad heeft veel verschillende stakeholders, en die moeten allemaal met elkaar verbonden kunnen worden, ook in de digitale stad. Daarom willen we ook werken aan de onderliggende digitale infrastructuur. Dus niet alleen voor de gemeente, maar voor de hele stad. De overheid heeft op dit moment een duidelijke rol bij de sociale en fysieke infrastructuren van de stad. Maar er is ook nog veel onduidelijk over de rol bij de digitale infrastructuur van de stad.”
Samenleving
“Wij vinden in Rotterdam dat we daar in een vroeg stadium over moeten nadenken. Hiermee voorkom je ook dat je het met een passieve houding overlaat aan de grote technologiebedrijven. Want dan eindig je uiteindelijk als klant in je eigen stad, dat wil je niet als overheid, en ook niet als samenleving.”
Concreet heeft deze visie al geleid tot het ontwikkelen van een zogenoemd Open Urban Platform. “Dat is voor ons de spil in de digitale infrastructuur van een stad. Dat ontwikkelen we wel samen met marktpartijen, waarbij we goed kijken naar de onderlinge verhoudingen om tot een gezonde platformontwikkeling te komen. De technische platformontwikkeling laten we nu door marktpartijen doen, maar tegelijkertijd bouwen we daar een governance-schil omheen waarin ethische vraagstukken worden getoetst. Zo voorkom je dat in het grijze gebied een soort ‘wilde westen’ ontstaat, waarin alles kan en mag.”
Community
Hij vervolgt: “We gaan naar een wereld waarin sociaal, fysiek en digitaal onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Daarom richten we ons Open Urban Platform in met een volledige Digital Twin van de stad. Daarmee richten we ons op de digitaal-fysiek dimensie. En die Digital Twin zien we uiteindelijk evolueren tot een Digital Urban Community, waarbij ook de sociale werkelijkheid erbij wordt betrokken.”
De Digital Twin is gebaseerd op het 3D-stadsmodel, waarbij iedere woning een digitaal equivalent heeft. Hiermee zou iedere Rotterdammer die dit wil dus ook bewoner kunnen worden van de digitale stad Rotterdam, met bijvoorbeeld een digitale postbus en een datakluis, en opties om verbouwingen te visualiseren en bijbehorende vergunningen automatisch aan te vragen. “Daarmee word je onderdeel van de digitale community.”
Werkelijkheid
“Uiteindelijk, op termijn, verwachten we dat iedereen zich naadloos gaat bewegen tussen de fysieke en de digitale omgeving, inclusief alle mengvormen daartussen. En als het sociale deel er ook bijkomt zou je dat een Metaverse op stadsniveau kunnen noemen. We houden ons hier nu al mee bezig, omdat dit onze samenleving en onze werkelijkheid gaat raken in de toekomst. De ontwikkeling van de onderliggende infrastructuur waar we het hier over hebben is veel fundamenteler dan alleen maar een platform om een service af te nemen of om te gamen.”
“Daar moeten we als overheid over nadenken. Want nu zijn we nog op tijd met de Metaverse, en kunnen we nog experimenteren en leren. In het verleden zijn we soms wel eens te laat geweest bij snelle technologische ontwikkelingen. Dan moet je achteraf repareren. Dat willen we met de Metaverse vorkomen door aan de voorkant mee te doen en er richting aan te geven.”
Visie
“Het is veel meer dan technologie. Maar dat is niet wat er uitkomt, het gaat erom dat we begrijpen naar welke werkelijkheid we gaan bewegen, en wat dat voor mensen betekent.” Hij benadrukt dat het nu nog vooral een visie is, die veel uitleg vereist. “Het begint allemaal net met de Metaverse. We zij nu net zover dat mensen het nut inzien van 3D, en de fase waar we nu in zitten is uitleggen wat een Digital Twin inhoudt. Ook AR en VR zijn vrij nieuw voor veel mensen. Dus de Digital Urban Community is in praktijk nog ver weg. Maar als overheid willen we daar dus wel vroeg over nadenken, en dat gaat veel verder dan alleen het goed inrichten van digitale dienstverlening.”
